TANIM
Fibromiyalji Sendromu (FMS), tespit edilebilirbir iltihap olmaksızın kas, tendon ve eklemlerde kronik ağrı , sertlik ve hassasiyet ile karakterize bir hastalıktır . Fibromiyalji vücutta hasara veya deformiteye neden olmaz. Yorgunluk hastaların yüzde 90’ını etkiler ve uyku bozuklukları yaygındır. FMS SADECE bir durum DEĞİLDİR; bir kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde etkileyebilecek ve bozabilecek birçok farklı faktörü içeren karmaşık bir sendromdur.
FMS, biyokimyasal, nöroendokrin ve fizyolojik anormallikleri içeren sistemik bir sorun olarak kabul edilir ve ağrı işleme ve algılama bozukluğuna (yani allodini , hiperaljezi) yol açar. FMS ile ilişkili semptomlar birincil veya ikincil/reaktif nedenlerden kaynaklanabilir. Fibromiyalji, doku hasarına dair herhangi bir kanıt olmaksızın çeşitli bölgelerde kalıcı ağrıyı kapsadığından, nosiplastik ağrı olarak sınıflandırılır .
En etkili tedavi, eğitim, stres azaltma, egzersiz ve ilaç tedavisinin birleşimidir.
YAYGINLIK
FMS, 6 milyondan fazla Amerikalıda veya nüfusun %4’ünde görülür ve ABD’deki en yaygın kas-iskelet sistemi rahatsızlığıdır. Çoğunlukla kadınları (%90) erkeklerden daha sık etkiler. Semptomlar genellikle 20-55 yaşları arasında görülür, ancak bireylere 6 yaşında kadar erken ve 85 yaşında kadar erken teşhis konmuştur.
PATOFİZYOLOJİ
FMS’nin patogenezinin, merkezi sensitizasyonla karakterize edilen merkezi sinir sisteminin bir işlev bozukluğu olduğu teorize edilmiştir. Bu, etkisiz ağrı inhibisyonuyla artan bir ağrı algısıdır. Periferik uyaranlara verilen bu artan yanıt, hiperaljezi, allodini ve birden fazla spinal segmentte yansıyan ağrıya neden olur. Bunun sonucunda kronik yaygın ağrı ve kas-iskelet sisteminin duyusal girdisine karşı tolerans azalır. Bu durum FMS’nin nasıl ortaya çıktığını ve etkilediği süreçleri anlamamıza yardımcı olur.
Nedenler
FMS’nin gelişiminde birden fazla faktörün nasıl rol oynadığına dair birçok hipotez vardır. FMS’nin kesin etiyolojisi hala araştırılmaktadır; ancak, aşağıda listelenen ve şu anda bu durumla ilişkili olan veya bu durumu geliştirme riskini artıran birkaç olası neden ve risk faktörü vardır.
• Diyet
• Virüs
• Meslek, mevsimsel, çevresel etkiler
• Olumsuz çocukluk deneyimleri (örneğin PTSD )
• Psikolojik ve bilişsel/davranışsal faktörler
• Diğer durumlar: Romatoid artrit , Sistemik lupus eritematozus veya Ankilozan spondilit AS
Mevcut araştırmalar FMS’nin genetik veya kalıtsal nedeni konusunda kesin bir sonuca varamamıştır. FMS’nin aile geçmişi de bir risk faktörüdür.
ÖZELLİKLER
Kas ağrısı, FMS’nin başlıca semptomu olarak nitelendirilir ve hastalar tarafından fiziksel aktiviteden bağımsız olarak sıklıkla “ağrı veya yanma” olarak tanımlanır. FMS, periferik uyaranlara veya aktiviteye tekrarlayan maruziyet nedeniyle daha düşük yoğunlukta kalıcı ağrı hislerine neden olabilir; buna “Wind-up Response” de denir. Diğer semptomlar arasında uyku bozuklukları, yorgunluk ve diğer bilişsel ve somatik semptomlar bulunur.
Belirtiler genellikle şu durumlarda şiddetlenir:
• Stres
• Aşırı fiziksel aktivite
• Aşırı esneme
• Nemli veya soğuk hava
• Isıya maruz kalma veya nem
• Barometrik basınçta ani değişiklik
• Travma
• Başka bir hastalık
EŞLİK EDEN İLİŞKİLİ HASTALIKLAR
FMS’li kişilerde muhtemelen birkaç eşlik eden hastalık vardır. Daha sık teşhis edilecek ek eşlik eden hastalıkların varlığı göz önüne alındığında, FMS tanısının göz ardı edilmemesi önemlidir. Aşağıda FMS ile ilişkili yaygın eşlik eden hastalıkların bir listesi bulunmaktadır:
• Uyku bozuklukları / apne
• Depresyon
• Endişe
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu
• Romatizmal eklem iltihabı
• Sistemik Lupus Eritematozus
• Ankilozan Spondilit (Aksiyel Spondiloartrit) ,
FİBROMİYALJİ TANI KRİTERLERİ (2016)
Şu anda FMS’nin varlığını belirlemek için kesin bir tanı testi bulunmamaktadır. FMS tanısı genellikle fiziksel muayene sonuçlarına ve diğer benzer durumların elenmesine dayanarak yapılır. Tanı koymak için özel bir laboratuvar veya radyolojik test gerekli değildir; ancak diğer durumları ekarte etmek için bazı önerilen laboratuvar testleri yapılabilir. Bu testler şunları içerir: CBC, ESR, temel kimya (kan üre azotu, kreatin, hepatik enzimler, serum kalsiyum), tiroid seviyeleri (TSH, T3 ve T4) ve Romatoid faktör.
Fibromiyalji artık yetişkinlerde aşağıdaki kriterlerin tümü karşılandığında teşhis edilebilir:
• Yaygın ağrı indeksi (WPI) ≥7 ve Semptom Şiddeti Ölçeği (SSS) skoru ≥5 VEYA WPI 4-6 ve SSS skoru ≥9.
• Yaygın ağrı, en az 5 bölgeden 4’ünde ağrı olması olarak tanımlanır.
• Belirtiler en az 3 aydır benzer düzeyde mevcuttur.
• Fibromiyalji tanısı diğer tanılardan bağımsız olarak geçerlidir. Fibromiyalji tanısı klinik olarak önemli diğer hastalıkların varlığını dışlamaz.
FİZİK TEDAVİ YÖNETİMİ
Mevcut araştırmalara göre, FMS yaşayan hastalarda ağrı semptomlarını azaltmada en etkili yöntem, hastalığın arkasındaki patofizyoloji ve nörobilim hakkında eğitimdir. Semptomların basit bir şekilde kabul edilmesi ve açıklanması ve gevşeme stratejileri , hastanın durumuyla başa çıkma yeteneğini artırabilir.
• Bozukluğun açıklaması
• Durum ve semptomların güvence altına alınması
• Aktivite yönetimi – Tempoyu ayarlama, kendini izleme, dinlenme molaları, alevlenmelerden KAÇINMA, gerçekçi aktivite hedefleri belirleme , vb.
• Rahatlama Teknikleri – Çevresel stresi en aza indirme, derin nefes alma, sağlıklı ve aktif yaşam tarzı alışkanlıkları, yeterli uyku, terapatik masaj vb.
AEROBİK VE DİRENÇ EGZERSİZİ
Ottawa Panel Kanıta Dayalı Klinik Uygulama Kılavuzlarına (2008) göre, FMS’li hastalar gibi kronik ağrısı olan hastaların yönetimi için denetlenen hafif aerobik egzersiz ve güç/direnç antrenmanı şiddetle önerilir. FMS ile ilişkili semptomları en aza indirirken aktivite kapasitelerini artırdığı bulunmuştur. Özellikle, aerobik aktivitenin depresyon , bilişsel gerileme ve uyku bozuklukları ile ilişkili psikolojik semptomları iyileştirdiği gösterilmiştir . Egzersiz ayrıca hastanın hücresel metabolizmasını ve solunum kapasitesini iyileştirir, yağsız kas kütlesini ve tonusunu artırır ve vücudun sistemleri içindeki oksijen alımını artırır, bu da nihayetinde kronik ağrı ve yorgunluk şikayetlerini azaltır.
MANUEL TERAPİ
Bazı çalışmalar TENS ve eklem mobilizasyonlarının FMS’li hastalarda kısa süreli rahatlama olarak ağrının azaltılmasını desteklediğini göstermektedir. Özellikle, FMS’ye bağlı kronik sırt ağrısı olan hastalar, bu yöntemi destekleyen sınırlı kanıtla spinal manipülasyonlardan faydalanabilir. Orta düzeyde kanıt, pasif yumuşak doku manipülasyonunun (STM) ağrı düzenlemesinde yardımcı olduğunu göstermektedir.
Manuel lenf drenaj tedavisi ve bağ dokusu masajı fibromiyaljisi olan kadınlarda da incelenmiştir. Araştırmacılar tedavinin etkisini ölçmek için Fibromiyalji Etki Anketi’ni (FIQ) ve Nottingham Sağlık Profili’ni kullanmışlardır . Araştırmaları, hem manuel lenf drenaj tedavisinin hem de bağ dokusu masajının hem FIQ’da hem de Nottingham Sağlık Profili’nde iyileşmeler gösterdiğini ileri sürmektedir. Ancak, manuel lenf drenaj tedavisi alan grupta önemli ölçüde daha fazla iyileşmeler olmuştur ve bu da manuel lenf drenaj tedavisinin bağ dokusu masajına tercih edilebileceğini ileri sürmektedir.